Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód powoduje, że pomiędzy stronami przestaje istnieć ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Powyższe umożliwia stronom założenia sprawy o podział majątku wspólnego, która pozwoli im na rozliczenie wydatków i nakładów poczynionych chociażby z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka.
Czym jest majątek wspólny?
Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego należą:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
- środki zgromadzone na koncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r. oraz na subkoncie OIPE w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym (Dz. U. poz. 1843) każdego z małżonków.
Majątek odrębny małżonków
Art. 33. k.r.o. wymienia natomiast co wchodzi w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Należą do niego:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty
Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadzają zasadę, zgodnie z którą każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód (art. 45 k.r.o.).
Przykład: małżonkowie Anna i Jan postanawiają wybudować się na działce należącej do Jana za środki pieniężne objęte wspólnością majątkową małżeńską. W postępowaniu o podział majątku biegły wyliczył, że nakłady na nieruchomość Jana wyniosły 200.000 zł. W tej sytuacji, Annie będzie przysługiwał zwrot kwoty odpowiadającej wartości jej udziału w majątku wspólnym, a więc kwoty 100.000 zł.
Ostatnio podczas porady prawnej jeden klient powiedział mi, że w trakcie trwania małżeństwa żona otrzymała w darowiźnie działkę, na której dokonali remontu budynku, w którym następnie zamieszkali. Strony łączyła wspólność majątkowa małżeńska, choć mieli odrębne konta bankowe. Klient opłacał bieżące koszty utrzymania, zaś z rachunku żony wykonywane były wszystkie opłaty związane z remontem. Żona również ze swojego wynagrodzenia dokonała zakupu szeregu sprzętów do domu. Czy w tej sytuacji, w sprawie o podział majątku możliwym jest rozliczenia nakładów dokonanych na nieruchomość żony? Jak najbardziej! Pomimo, że małżonkowie mieli odrębne konta bankowe, to w trakcie trwania małżeństwa łączył ich ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. W takiej sytuacji każda zarobiona złotówka jest współwłasnością małżonków. Odrębne konta bankowe nie wpływają na ocenę tej sytuacji.
Wyjątki od możliwości rozliczenia nakładów
Brak jest konieczności zwrócenia wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.
Ponadto nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
Jeśli potrzebujesz porady w powyższym zakresie, zachęcam do kontaktu.