Śmierć bliskiej osoby to trudny okres pod względem emocjonalnym. To także czas, podczas którego wiele spraw wymaga zweryfikowania, w tym kwestie majątkowe i zobowiązania finansowe pozostawionych przez zmarłego.

Co dzieje się z długami, które zostawił? Czy spadkobiercy dziedziczą długi spadkowe? Czy istnieje możliwość, aby zrezygnować z takiego spadku?

W Polsce dziedziczenie długów spadkowych jest tematem często omijanym, ale nie można go bagatelizować. W tym artykule przyjrzymy się z bliska kwestii dziedziczenia długów i przepisom prawa, które to regulują. Dowiedz się, jakie są Twoje prawa i obowiązki jako spadkobiercy oraz jakie kroki można podjąć, aby zrozumieć i skutecznie rozwiązać problem, który się pojawił.

Podstawowe zasady dziedziczenia.

Zgodnie z obowiązującym prawem w pierwszej kolejności dziedziczą osoby powołane jako spadkobiercy na podstawie testamentu. Jeśli tego rodzaju dokument nie został sporządzony lub został sporządzony w sposób wadliwy, bądź spadkobiercy testamentowi spadek odrzucili, dziedziczenie następuje w oparciu o przepisy ustawy – Kodeks cywilny.

Na podstawie ustawy w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Należy jednak pamiętać o tym, że udział spadkowy małżonka spadkodawcy w zbiegu dziedziczenia ze zstępnymi nie może być mniejszy niż ¼ wartości spadku.

W dalszej kolejności po spadkodawcy dziedziczą wnuki, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa oraz dziadkowie.

Od 15 listopada 2023 roku zmianie ulega dziedziczenie zstępnych dziadków. Zgodnie z nowymi przepisami, w przypadku jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom, zaś w przypadku braku dzieci – wnukom.

Co jest uwzględniane w dziedziczeniu? Skład spadku.

Przepisy Kodeksu cywilnego wskazują na to, że z chwilą śmierci zmarłego jego prawa i obowiązki przechodzą na jego spadkobierców. Wobec powyższego, dziedziczeniu będą podlegały zarówno aktywa (tj. takie składniki majątku jak m. in.  nieruchomości, ruchomości, wierzytelności wynikające ze stosunków umownych, hipoteka, zastaw, prawo posiadania), jak i długi wynikające chociażby z zawartych przez spadkodawcę umów.

Kodeks cywilny wymienia, że do długów spadkowych należą także koszty pogrzebu spadkodawcy (jednakże tylko w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku), koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń.

Jakie działania podjąć w obliczu dziedziczenia długów?

W przypadku powzięcia informacji o dziedziczeniu długów, spadkobierca ma różne sposoby na rozwiązanie tego rodzaju sytuacji. Spadkobierca może:

1. przyjąć spadek wprost – w takiej sytuacji dochodzi do przyjęcia wszystkich elementów masy spadkowej – zarówno aktywów, jak i długów;
2. przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza – co oznacza, że długi są dziedziczone, jednakże odpowiedzialność jest ograniczona jedynie do wysokości odziedziczonego majątku. Przykład: spadkobierca pozostawił zgromadzone środki pieniężne w kwocie 50.000 zł oraz długi na łączną kwotę 150.000 zł. Spadkobierca zobowiązany będzie zapłacić jedynie 50.000 zł, które wchodzą do majątku spadkowego);
3. odrzucić spadek – w takiej sytuacji dochodzi do rezygnacji zarówno z aktywów, jak i długów. Odrzucenie spadku przez jednego spadkobiercę powoduje, że do spadku powołane są jego dzieci. Warto w takiej sytuacji zadbać o to, by uregulować i tę kwestię.

Prawo cywilne umożliwia podjęcie decyzji o ewentualnym przyjęciu bądź odrzuceniu spadku w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym osoba uprawniona do dziedziczenia dowiedziała się o tytule swojego powołania. Jeśli w tym terminie spadkobierca nie podejmie żadnej decyzji, zgodnie z art. 1012 § 2 k.c. spadek uznaje się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.

Warto pamiętać, że 18 października 2015 roku weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2015, poz. 539) która wprowadziła obecnie obowiązujące zasady. Przed tym dniem brak oświadczenia o przyjęciu spadku powodował, w przypadku osoby dorosłej, przyjęcie spadku wprost.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z koniecznością sporządzenia spisu inwentarza bądź wykazu inwentarza. Powyższe są podstawą do ustalenia odpowiedzialności spadkobiercy, który nabył spadek.

Wykaz inwentarza jest to oświadczenie wiedzy, które spadkobierca sporządza samodzielnie zgodnie z określonym wzorem na formularzu. Oświadczenie to należy złożyć do sądu, bądź przed notariuszem. W wykazie tym ujawnia się przedmioty należące do spadku (aktywa i długi). Ponadto, podaje się ich wartości według stanu i cen z chwili otwarcia spadku

Spis inwentarza sporządza natomiast komornik. W spisie tym komornik ustala przedmioty należące do spadku, ich wartość, a także długi spadkowe ze wskazaniem ich wysokości. Postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza wydaje wyłącznie sąd.

Podsumowanie.

Podsumowując, kwestia dziedziczenia długów jest złożonym tematem, który wymaga dokładnego zrozumienia przepisów prawnych oraz sytuacji finansowej spadkodawcy. Nie wszystkie długi podlegają także dziedziczeniu, o czym szerzej w kolejnych artykułach.

Analiza swoich praw, obowiązków i możliwości, jako spadkobiercy, umożliwi uniknięcie komplikacji w przyszłości. Z tego też względu zawsze warto konsultować się z prawnikiem specjalizującym się w sprawach spadkowych.

Zachęcam do kontaktu oraz zapoznania się z artykułem jak przygotować się do spotkania z adwokatem.